Gấu chó – một loài động vật có từ rất lâu đời cùng họ với loại nhà gấu nhưng có kích thước nhỏ hơn một chút. Hầu hết loài động vật này thường sống trong tự nhiên chính vì thế mà không gây hại cho con người. Nhưng đây là loài động vật nằm trong sách đỏ vì có nguy cơ bị tuyệt chủng đáng báo động. Nhà nước đã có những biện pháp để phòng chống nạn săn bắt nhưng không đáng kể.
Giới thiệu vài nét khái quát về loài gấu chó
Loài gấu chó cũng được gọi với cái tên là Amphicyon, mang các đặc tính của loài gấu. Chúng có cơ thể to lớn, có bàn chân to với lòng bàn chân trần để có thể đứng thẳng bằng cả hai chân. Loài chó này có chân tương đối dài và mõm cũng dài. Tuy nhiên chúng không phải loài gấu họ Ursidae, cũng không phải là loài nhà chó họ Canidae.
Dựa theo chuyên gia khoa học, chúng rất đặc biệt không phải nhà gấu cũng không phải nhà chó, nhưng chúng nằm trong nhóm bộ dạng chó California hoặc phân bổ giống như chó. Các loài động vật hiện đại phần bộ chó gồm có: sói, cáo, chó, gấu, sư tử biển, chồn. Điều này làm cho loài gấu chó có thứ gì đó giống người anh em họ hàng cùng tên với chúng. Ngoài ra, loài gấu dễ nhầm lẫn với giống chó hiện đại, chẳng hạn như chó săn gấu Karelian.
Gấu chó được coi là nhỏ nhất trong số tất cả loài gấu hiện tại. Gấu trưởng thành cao từ 1,6 đến 1,7 m và trọng lượng dao động từ 27 đến 68 kg. Đuôi của chúng dài từ 4 đến 6 cm. Gấu có một bộ lông dày màu đen tuyền, luôn có miếng vá hình lưỡi liềm màu vàng sẫm ở phần ngực chúng. Lưỡi gấu dài rất đặc biệt, khoảng 25 đến 23cm, có thể giúp gấu ăn con mối, kiến và mật từ trong hố. Gấu có một đôi tai nhỏ, tròn và ít khi chuyển động. Chúng có mõm ngắn, một bàn chân lớn, hơi cong móng vuốt sắc nhọn.
Đặc điểm để nhận biết loài gấu chó
Để có thể nhận biết được loài gấu chó thì rất dễ để nhận dạng, bởi chúng có những đặc điểm về hình dạng cũng như những đặc điểm sống khác biệt. Nhưng cũng có một số đặc điểm khó phân biệt được vì chúng cũng hơi giống loài gấu bình thường.
Đặc điểm về hình dạng bên ngoài của gấu chó
Loài thú cỡ lớn này có cân nặng lên đến 60 – 100kg. Gấu chó có một thân hình béo tròn, trán rất rộng, tai tròn không vểnh cao lên như gấu ngựa. Chân trước và chân sau có 5 ngón, vuốt nhọn cong khoẻ, chân trước đi vòng kiềng, đi bằng cả bàn chân. Dấu của bàn chân sau có gót dài gần giống với bàn chân trẻ em.
Bộ lông màu đen tuyền, ngắn và tương đối mịn, không thô như con gấu ngựa; ở mõm sáng vàng. Lông cổ ngắn không có bờm, có xoáy ở phần bả vai. Lông trán và mặt sau của vành tai mọc thành các xoáy.Yếm ngực hình có hình chữ U màu vàng nhạt, có trường hợp yếm ngực ngắt quãng, không tạo thành hình chữ U rõ rệt. Đuôi ngắn không nhô ra nằm lấp trong lông.
Đặc điểm về kích thước và quá trình tiến hóa
Giống loài chó gấu hiện nay có kích thước lớn, chúng có thể nặng lên đến vài cân hoặc có thể có cân nặng lên đến 460kg. Nó được cho rằng loài ng tiến hóa ban đầu của gấu chó rất nhỏ, chỉ bằng kích thước loài chó Chihuahua một trong giống chó nuôi nhỏ nhất thế giới. Khi tiếp tục phát triển, kích thước dường như lớn dần lên
Khi tiến hóa thành động vật lớn có một vài lợi ích và cũng có một vài bất lợi. Trong khi kích thước cơ thể ngày trở nên lớn sẽ cho phép chúng săn con mồi lớn và chuỗi thức ăn cũng cao hơn, chúng cần nhiều thức ăn hơn và sản xuất chậm hơn. Kích thước tiến hóa lớn của chúng cho thấy chúng có thể săn nhiều loài động vật có vú và các động vật khác.
Tập tính đi kiếm ăn và thức ăn của gấu chó
Đây là loại động vật sống trong tự nhiên nên các loại thức ăn của chúng rất đa dạng có ở khắp môi trường xung quanh. Gấu chó cũng là loài động vật khỏe mạnh nên chúng có thể tự mình đi kiếm ăn mà không sợ gặp nguy hiểm.
Nguồn thức ăn của gấu này có trong tự nhiên
Trong tự nhiên gấu chó sẽ chủ yếu ăn nguồn thức ăn là thực vật: các loại hạt như hạt dẻ, quả sung, vả, quả cọ, chuối, ngô, măng, nứa… Chúng cũng ăn những con cá, mật ong, trứng chim và các loại thịt động vật khác nếu có điều kiện. Gấu là loại động vật ăn tạp, trong môi trường nuôi nhốt gấu có thể sử dụng loại thức ăn của con người.
Gấu chó sống trong rừng xanh, rừng ở đầu nguồn, rừng khộp, chủ yếu ở khu rừng lớn, đặc biệt là rừng núi đá vôi. Tuy hình dáng khá là nặng nề nhưng loài này rất lanh lợi và thông minh. Gấu leo trèo và bơi lội rất giỏi, rất thích tắm nước. Chúng không có chỗ ở cố định mà thường ngủ, nghỉ ngơi hoặc làm tổ hốc cây, hoặc ở trên cây.
Gấu chó sống độc thân một mình, chỉ ghép đôi vào mùa động dục hoặc đang trong quá trình nuôi con. Gấu này mang thai khoảng 3 tháng, đẻ mỗi năm 1 lứa, từ 2 – 4 con non, thường là 2 con. Gấu con thường sống với mẹ 1,5 – 2 năm. Tuổi thọ của nó trong điều kiện nuôi dưỡng lên tới 20 năm.
Một số loại thức ăn khác của gấu chó
Răng của gấu chó được hình thành để có chế độ ăn tạp, giống như gấu hiện đại và các loài chó hiện đại. Con mồi của loài này nhỏ hơn mình có thể là loài động vật gặm nhấm, trong khi đó loài gấu lớn có thể ăn những động vật lớn hơn như loài lợn hoang dã. Ngoài ra, loài gấu có thể thích ăn lá cây và quả mọng có ở trong tự nhiên.
Thức ăn của gấu chó rất rộng và bao gồm các loài động vật có xương sống nhỏ như con thằn lằn, chim, hay loài động vật có vú khác, cũng như hoa quả, trứng, ngọn non cây dừa, mật ong, quả mọng, chồi cây, côn trùng, rễ cây, quả ca cao hay dừa. Hàm răng đầy sức mạnh có thể phá vỡ những quả dừa. Phần lớn thức ăn gấu chó kiếm được nhờ vào khứu giác của chúng vì mắt chúng rất kém.
Tập tính về sinh sản của gấu chó
Gấu chó đạt trưởng thành có khả năng sinh sản là sau 3 đến 4 năm. Vào các mùa giao phối có thể xảy ra bất cứ thời điểm nào có ở trong năm. Con cái thường xây dựng ổ sinh sản dưới các gốc cây hoặc trong các hàng rỗng. Gấu con khi được sinh ra sẽ không có lông, không nhìn được và có cân nặng khoảng 270 gram. Mắt của chúng sẽ mở sau khoảng 30 ngày. Gấu con ở cùng với mẹ trong vòng khoảng 18 tháng.
Vì gấu chó không ngủ đông nên sinh đẻ quanh năm. Chúng thông thường sẽ đẻ hai đứa con với trọng lượng khi sinh là khoảng 290 – 340 g mỗi con. Chu kỳ mang thai khoảng 97 ngày, nhưng chúng sẽ cho con bú khoảng 19 tháng. Gấu sẽ đạt đến độ tuổi trưởng thành nhất định sau khoảng 4-6 năm, và chúng sống đến 29 năm trong điều kiện nuôi.
Tại sao cần phải bảo vệ nòi giống của gấu chó
Gấu chó đã được đưa vào trong sách đỏ Việt Nam và Nghị định 36/NĐ-CP (2007), nhóm IB. Tuyệt đối nghiêm cấm không được săn bắt gấu trong thiên nhiên, đảm bảo an toàn nhất là trong khu bảo vệ cho gấu sinh sống và phát triển. Tổ chức nhận nuôi gấu tự nhiên góp phần nhanh chóng phục hồi lượng gấu trong thiên nhiên và đáp ứng nhu cầu của nhân dân.
Mối nguy hiểm rình rập từ con người
Hai mối đe dọa chính với gấu chó chính là mất đi môi trường sống và bị con người săn bắn thương mại. Những mối đe dọa không được phân bố trong phạm vi của chúng. Ở những nơi xảy ra nạn phá rừng, chúng chủ yếu đe dọa bởi nạn mất rừng và suy thoái rừng gây nên bởi chặt phá để phát triển, khai thác không bền, khai thác trái phép và nạn cháy rừng.
Hiện tượng săn bắn thương mại là mối đe dọa lớn ở các quốc gia trên thế giới. Trong cuộc điều tra ở Kalimantan từ những năm 1984 đến năm 1987, những người phỏng vấn thừa nhận đã săn gấu chó và chỉ ra thịt gấu được người dân bản xứ một số khu vực Kalimantan sử dụng làm thức ăn. Gấu chó là một trong ba loài gấu trở thành mục tiêu cho việc buôn bán mật gấu Đông Nam Á và được nuôi trong trang trại gấu ở Lào, Việt Nam và Myanmar.
Thực thi pháp luật để bảo vệ gấu chó
Trong nhiều năm tổ chức ENV đã và đang rất nỗ lực hợp tác cùng với người dân và cơ quan chức năng cả nước để đấu tranh với vi phạm liên quan đến gấu. Hàng trăm cá thể gấu nuôi trái phép đã được tịch thu hoặc tự nguyện chuyển giao cho trung tâm cứu hộ. Nhiều biển quảng cáo mật gấu bị dỡ bỏ, nhiều rượu gấu và chân tay gấu được tịch thu.
Ngoài ra, ENV thường xuyên phối hợp với cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát cơ sở đăng ký nuôi nhốt gấu trên cả nước và xử lý vi phạm phát hiện tại cơ sở này. Trong năm 2001, ENV đã ghi nhận và xử lý 375 vụ vi phạm có liên quan đến gấu, trong đó có 396 vụ quảng cáo, 16 vụ nuôi nhốt, tàng trữ và 7 vụ vận chuyển, buôn bán trái phép gấu và sản phẩm từ gấu.
Giảm thiểu sử dụng mật gấu
Từ năm 2007, EVN đã thực hiện chiến dịch lớn nhằm giảm nhu cầu sử dụng mật gấu trên cả nước. ENV có hoạt động tại trường học, trung tâm thương mại, công ty, cơ quan, công viên v.v. nhằm nâng cao nhận thức cho người dân về tác hại việc sử dụng mật gấu. Đặc biệt, ENV thường xuyên có trường trình truyền thông trên TV, đài, báo kêu gọi người dân không sử dụng mật gấu và thông báo vi phạm liên quan tới gấu.
Kết luận
Qua bài viết trên chúng ta có thể thấy được gấu chó là một loài động vật quý hiếm chính vì thế chúng ta nên bảo tồn loài động vật này. Đây cũng là loài động vật không gây hại gì cho con người là loài thuộc về tự nhiên nên cấm không được sắn bắt.
